Hout kan een meerwaarde betekenen als bouwgrondstof maar er zijn ook een aantal uitdagingen. Vandaag zijn we aanwezig op BuildUp, een kennisevent in de bouwsector, waar verschillende experten aan bod komen om de toekomst van de houtbouw te bespreken. MAN 3 Hout is een hernieuwbare grondstof en circulariteit draait er eigenlijk om om al die schaarse grondstoffen, om die eigenlijk heel efficiënt in te zetten en te gaan beperken in het gebruik daarvan. Dus we moeten eigenlijk kijken naar materialen die eigenlijk voldoende voorhanden zijn, nu en in de toekomst. MAN 3 En bij de houten bossen, hebben we elk jaar evenveel hout dan vrijkomt uit het bosbeheer. Terwijl bij andere materialen kunnen we een aantal decennia alles gaan opconsumeren en heeft de toekomstige generaties niets van die grondstoffen. Dus hout wordt alsmaar belangrijker en belangrijker in de toekomst. MAN 1 We zitten met een gigantische crisis qua klimaatopwarming die op ons afkomt. We hebben hoge normen omtrent energieverbruik in het gebouw, maar hoe dat we bouwen is momenteel nog heel sterk vrijgelaten. MAN 1 De manier of de hoeveelheid energie die in een productie van de materialen komt is momenteel puur macht gegeven. Zeer weinig genormeerd en dus gaat dat ook niet meespelen in de prijs. Er is daar een grote schaduwkost. MAN 1 Daar zien we dat als we trachten een aantal materialen te vermijden en gaan vervangen door hout, dat we die CO2 impact van een gebouw heel sterk gaan kunnen reduceren. En zo proberen we vooral de klimaatopwarming een stuk te bekampen met de manier dat we onze gebouwen gaan produceren. MAN 1 Circulariteit voor ons is vooral gebaseerd op een tijdsdimensie. We hebben eigenlijk het volledige levensduur van het gebouw die, ja waar dat de locatie, de manier van zijn structuur inplanten het langst zal meegaan. De afwerking uiteindelijk het vroegst zal vervangen worden. Betekent ook dat de basislocatie, inplanting, structuur, dat die eigenlijk het langst meegaan, meest hergebruik mogelijk moet maken. MAN 1 Als we op een zeer mooie locatie zitten kunnen we een stuk langdurigere materialen gebruiken. Des al niet te min gaan we toch gaan trachten zoveel mogelijk het basismateriaal circulair te gebruiken. We streven meer en meer naar houtbouw als basis daarvoor. Zowel houtmassiefbouw als houtskeletbouw met in de basis zo weinig mogelijk materiaalgebruik, als het kan. Maar daardoor gaan we een stuk de energie-intensieve materialen proberen te vermijden. MAN 1 Het belangrijkste was het startpunt. We zijn begonnen met een houtbouw. Dat geeft eigenlijk als constructiemethode al een heel goeie basis om circulair te gaan bouwen. Zowel het basismateriaal, het hout dat nagroeibaar is, als de constructiewijze die voor een groot stuk droog gebeurt. Droge verbindingen zorgt er voor dat er heel veel van het gebouw als circulair kan worden beschouwd. MAN 1 In de afwerking, gaat het over de manier dat de afwerking is bevestigd. De manier dat het niet samensmelt maar eigenlijk juist op een mechanische manier wordt bevestigd. Dat het terug vormbaar is naar zijn basismateriaal en eigenlijk gewoon hergebruikt kan worden. Zo veel als mogelijk. Liever hergebruik dan recyclage is eigenlijk onze drijfveer. MAN 1 En dan gaan we zien naar project tot project wat zich het best leent voor welke oplossing. Een massief gebouw met een zeer flexibel grondplan is voor ons even circulair als een houtskelet bouw die in zijn levensduur zeer lang kan meegaan, maar ook altijd minder lang meegaat, ook nog perfect. Ook nog eens heel lage uitstoot heeft. Houtbouw is dus hernieuwbaar en herbruikbaar. Daarnaast is het met het juiste ontwerp ook modulair inzetbaar. MAN 4 We proberen vooral onze milieu-impact van ons hele bedrijfsvoering te verlagen en dit doen we door meer en meer in te zetten op houtbouw. Op het vlak van houtbouw proberen we dat modulair te doen door te denken vanuit standaard grids en minder telkens opnieuw naar prototypes te gaan. Daarom contacteren we al de bouwheren en de architecten om in een vroeg stadium in bepaalde structuren en afstanden te gaan werken. MAN 4 Wij starten vanuit een fundering die al demonteerbaar is, gemaakt van cementvrije beton en daarop maken we dan een constructie in gelamineerde kolommen en balken en daarop worden CLT vloeren gelegd en dan is er een modulaire wand die aan de buitenkant wordt aan het gebouw opgehangen. En die systemen bij elkaar is een soort hybride structuur waar wij opteren om die zo vaak mogelijk in een grid van vijf op vijf te gaan bouwen. Alle materialen die we daarin gebruiken, proberen we telkens te kiezen op een zo laag mogelijke milieu-impact. MAN 4 Door met standaard grid te werken, worden materialen vooral uitwisselbaar in de toekomst. En kunnen wij daar ook door goeie connectoren te gebruiken, die ook heel eenvoudig te demonteren zijn in de toekomst, de waardebehoud van ons bouwmateriaal verhogen en is het al eens mogelijk om in toekomst met statiegeld te gaan werken op deze materialen. MAN 4 Daarnaast is het digitale aspect van het bouwen ook heel belangrijk doordat we meer en meer eigenschappen en parameters gaan toekennen aan die materialen en die materialen identificeerbaar gaan maken, die komen in hele mooie gebouwenpaspoorten. Die gaan zorgen dat die in de toekomst eenvoudig kunnen geoogst worden en dat urban mining voor de volgende generaties echt wel een grotere kans maakt als dat vandaag het geval is. Een uitgekiend plan werkt dan ook het bouwproces in de hand. MAN 4 De efficiëntie wordt verhoogd door ook weer een heel goeie voorbereidingsperiode te nemen. Door in BIM alle technieken mee te nemen waardoor dat heel veel kan voorbereid worden in de ateliers. En als we eenmaal starten op de werf, dat we dan heel aansluitend alles op elkaar kunnen afstemmen om zo naar een heel efficiënte, snelle korte uitvoering te gaan en recordbouwtijden kunnen hanteren die veel veiliger zijn, veel economischer en eigenlijk een lagere milieu-impact hebben. De implementatie van de juiste software, kan hierbij helpen. MAN 6 (HSB) Dus wat dat we doen is eigenlijk software die de plannen van de architect overneemt en dat kun je vervolledigen om al informatie te hebben om je productie te kunnen uitvoeren. Dus werktekeningen, CNC-aansturingen, materiaallijsten, et cetera. En dat doen we wereldwijd. Dus we hebben klanten in Japan, in Australie, in Zuid-Amerika. MAN 6 Dus naast het design, dus het tekenen, wat dat we doen op basis van AutoCAD of op basis van Revit hebben we daarnaast nog twee andere pijlers. Dat is HSBmake en HSBshare. De HSBmake is een software product die ervoor zorgt dat alle informatie op het juiste moment in het juiste formaat op de juiste plaats te voorschijn komt in uw productiehal. Zodanig dat je eigenlijk wat dat we noemen een paperless environment gaat hebben om uw productie te kunnen aansturen. MAN 6 En daarnaast hebben we nog een andere vertical, dat is de HSBshare. Dat is waar dat we alle informatie in de cloud steken zodanig dat het voor alle stakeholders, waar dat ze dus ook op een browser zitten, eigenlijk de informatie kunnen raadplegen, aanvullen, zien welke vrachtwagen gaat er toekomen, welke elementen moeten waar gebouwd worden, welke issues zijn er op de werf, et cetera. Wij zijn het enigste bedrijf wereldwijd die het hele spectrum kunnen aanleveren voor off site industrie. De voordelen van houtbouw zijn duidelijk, maar toch blijven er ook een aantal uitdagingen, zeker wanneer de bouwprojecten steeds groter worden. MAN 1 Natuurlijk is het altijd zo bij een houtbouw dat er extra aandacht moet zijn ten opzichte van de klassieke bouw. Extra aandacht omdat we het niet gewoon zijn. Het is perfect mogelijk om diezelfde eisen te bekomen, maar we zijn het minder gewoon op vandaag in België om in houtbouw die eisen allemaal te beantwoorden. MAN 1 En brandveiligheid. Zeker! In dit geval gaat het over een middelhoogbouw. Dus daar zijn redelijk hoge eisen aan en die moeten ook met de juiste bekleding, met de juiste groottes van balken, van de draagstructuur moet er voor gezorgd worden dat de brandveiligheid gehaald wordt. Daarnaast is er akoestiek. Een grote zorg omdat houtbouw minder massa heeft. Maar door de verschillende methodes die dan vandaag bestaan kunnen we daar perfect aan voldoen. Eerst en vooral is er de eis naar robuustheid. Waar de huidige normen niet voldoende zijn afgestemd op houtbouw. MAN 9 Robuustheid, dat is bijvoorbeeld als je een appartement bouwt en er gebeurt iets op een van de lagere verdiepingen, dat het hele gebouw niet mag instorten, dus dat er geen kettingreactie mag ontstaan. MAN 9 Daaromtrent zijn er dus Europese normen opgebouwd, die daarover handelen. En dat bestaat uit twee elementen. Je moet eerst bepalen aan welke criteria dat je moet voldoen. Er zijn vier klassen van gebouwen. Wanneer je weet aan welke klasse dat je moet voldoen kan je beginnen de concrete uitwerking van het dossier te doen. MAN 9 Nu stellen we vast dat die, die regelgeving is vooral gebaseerd op staalconstructies en betonconstructies en in feite helemaal niet op houten constructies. En hetgeen dat mijn bedoeling is in deze uiteenzetting is in feite om aan te tonen dat dat moet aangepast worden voor houten constructies, want dat dat voor houten constructies in feite tot onpraktische en zelfs gewoon onrealistische situaties leidt. Houtbouw is een licht bouwsysteem met bepaalde uitdagingen. De bouwstructuur moet hier dan ook op aangepast worden. MAN 7 Bij Etex geloven wij al al decennia in het belang of het groeiende belang van lichte bouwsystemen. Dus wij hebben al jaren geïnvesteerd in brandtests, akoestische tests van lichtgewicht bouwsystemen zoals houtskelet zoals steelframe, gaande van de binnenafwerking tot de buitenschil. De geventileerde gevel tot de lichte isolatie. En daar geloven wij in, dat dat de toekomst gaat zijn. MAN 7 Wij zijn producent van gipskartonplaten en meer bepaald gipskartonplaten gebruikt in de houtskeletbouw. we hebben zelfs gipsplaten voor aan de buitenzijde van de houtskeletwand. Platen voor binnen om dan tot een mooi afgewerkt resultaat te komen. En een eigenschap van gipsplaten is natuurlijk dat die eindeloos recycleerbaar zijn in de tijd. Dus op zich is dat toch wel een een heel belangrijke aspect. MAN 7 Wij investeren natuurlijk in de recycleerbaarheid van gipsplaten aan onze fabrieken. Dat is een belangrijk aandachtspunt natuurlijk. De klanten vragen dat ook om platen terug te nemen of in welke mate we kunnen voldoen aan hun eisen naar recycleerbaarheid of herbruikbaarheid. Daar lopen allerlei testprojecten over. De kwestie is dus om producten en bouwmethodes te vinden, die niet enkel passen binnen het circulaire gegeven maar waarmee je ook voldoende kwaliteit garandeert. MAN 2 Het creëren van voldoende comfort in een woning als we hout gebruiken is niet evident. We moeten daarvoor ten eerste kijken naar de wanden en die wanden moeten opgebouwd worden volgens een meerlaagse manier. Dus we kunnen niet berusten op de massawet alleen. Voor de vloeren is dat hetzelfde, we zullen ook een meerlaagse complex moeten opbouwen. Dat is de eerste stap. En de tweede stap is dan eigenlijk om de wanden en de vloeren op een correcte akoestische manier te verbinden zodoende dat er ook geen flankerende transmissie ontstaat van de ene kamer of van het ene appartement naar het andere. MAN 2 Men moet aan verschillende dingen denken als we gaan ontwerpen voor hout. Ten eerste moeten we kijken of de wanden in de vloeren ook in de lage frequenties voldoende hoog presteren. Als dat het geval is, dan kunnen we aan een tweede stap denken om die constructie-elementen met elkaar te gaan verbinden. De verbindingsmethodes zijn belangrijk in die zin dat ze relevant zijn als we geen voorzetwanden en verlaagde plafonds gebruiken. Dus in dat geval moeten we de verbindingen die we gaan gebruiken tussen wanden en vloeren op een heel correcte akoestische en regulerende manier oplossen. MAN 2 En die details moeten correct uitgevoerd worden in situ. Dat is bijvoorbeeld als we een ontdubbelde wand hebben, gaan we ervoor zorgen dat de twee stijlen die ontdubbeld zijn natuurlijk op de werf niet terug verbonden worden, want dan verliezen we de volledige prestaties van de wand. MAN 2 Hetzelfde met vloeren bijvoorbeeld, als we met een zwevende dekvloer te maken hebben, moeten we er heel hard op letten dat de randen van die zwevende dekvloer ook de naburige constructies niet gaan raken. Dus er zijn heel wat zaken waar op dat men moet letten op de werf. MAN 3 Circulariteit start eigenlijk al bij het ontwerp en ook het maken van de juiste ontwerpkeuzes, de juiste materialisatie. Dus daarom zijn we graag al betrokken van bij het begin. En dan kunnen we samen ook ons bijdrage leveren voor bijvoorbeeld de stabiliteit en alle puzzelstukjes te laten passen. MAN 3 De meetbaarheid van circulariteit is eigenlijk iets heel moeilijk. Momenteel heb je al een tool: Totem, dat uitgerold is door OVAM. Maar in de toekomst is het hopelijk ook een verplichte tool en gaan daar veel meer elementen en materialen in vervat zitten en dan kan het echt op een neutrale manier gemeten worden. Ook de isolatie van een houten constructie vraagt de nodige aandacht. Die moet opnieuw circulair zijn maar ook inspelen op de vochtregulatie van het hout. MAN 5 Hout op zich is al een natuurlijk product. Dus als je dat combineert met biobased isolatiematerialen dan gaan die allemaal thermisch-hygrisch op een gelijkaardige manier reageren. En dat is eigenlijk heel interessant om, laat ons zeggen de vochthuishouding in uw wanden op peil te houden en eigenlijk een gezond systeem in elkaar te steken. MAN 5 Grasisolatie, hennepwol, zelf zeegras bestaat. Als je tenminste uw materialen uit lokale bron kunt halen dan is het interessant en kunnen die duurzaam zijn. MAN 5 Die halen eigenlijk heel goeie prestaties, vergelijkbaar met minerale wollen, dus niet zoals de petrochemische isolatieplaten, maar die hebben daarnaast natuurlijk veel betere eigenschappen wat betreft vochthuishouding, akoestische absorptie en isolatie. Maar dus we spreken van een een lambda waarde van 0,038 al tot meestal 0,045. Waar dat eigenlijk heel goede prestaties zijn. Da's natuurlijk minder dan 0,03 voor PIR of dergelijke maar het zijn wel gezonde materialen die met een klein beetje meer dikte tot dezelfde prestaties voor een wand kunnen leiden. MAN 5 Dus als je het allemaal doet volgens de normen, dan kan dat in elk project toegepast worden, daar ben ik van overtuigd. Ook al zijn er aandachtspunten, houtbouw lijkt de weg van de toekomst te zijn. MAN 8 We hebben vandaag inspirerende voorbeelden gezien om in de toekomst te bouwen met hout. Ook de circulaire materialen worden heel sterk in beeld gebracht. En het is eigenlijk wel fijn om te merken dat we met de nieuwe leerplannen voor onderwijs, de rode draad doorheen die leerplannen circulaire economie is.